Xendens: vliegwiel voor valorisatie

Margreet Stolper en Mariëtte van den Hoven

De markt. Het is voor sommige academici een ongemakkelijk woord in relatie tot hun werk. Toch speelt die markt, de praktijk, een steeds grotere rol in de academische wereld. Xendens, academisch centrum voor dialoog en samenleving, zag vanuit die ontwikkeling het licht. 'De academie herbergt veel moois dat waardevol kan zijn binnen andere contexten.'

Dat moois loopt op dit moment uiteen van een training Gespreksleider Moreel Beraad tot de Wilsbekwaamheidswijzer, de training Participatief Onderzoek en wetenschapsintegriteit - én is groeiende. "Het mooie van Xendens is dat er een brede variatie mogelijk is van producten en diensten die we in de etalage kunnen zetten", vertelt Mariëtte van den Hoven, afdelingshoofd van de afdeling Ethiek, Recht en Humaniora (ERH). Dat is de afdeling waar Xendens integraal onderdeel van uitmaakt. Volgens Margreet Stolper, directeur van Xendens, ligt er veel goeds dat gevaloriseerd kan worden oftewel uitwisselbaar is - al dan niet na een kleine aanpassing. Want achter de naam Xendens gaat met participatief actieonderzoek en cocreatie, diversiteit en inclusie, dialoog en ethiek, en met kwaliteit van zorg in de psychiatrie (audits) en de ontwikkeling van reflectietools in de forensische psychiatrie een grote diversiteit aan thematische expertise schuil. "Wat ons kenmerkt is gevoerd en tot stand gekomen door onderzoek binnen de academische setting", vertelt Margreet. "Daarmee is die kennis niet alleen gefundeerd maar ook onderwerp van continue kritische reflectie. Dat is de meerwaarde van Xendens."

Een zoektocht
Het is academici nog niet echt eigen om vanuit het perspectief van de praktijk naar onderzoek te kijken. Xendens ondersteunt daarin. Zorgt voor kruisbestuiving onder academici. Bundelt producten onder één noemer, zodat ze extern beter zicht- en vindbaar zijn. Welke producten en diensten er onder de vlag van Xendens thuishoren, is soms zelf nog een zoektocht. Er zijn collega's die de weg naar de markt al hebben gevonden. "Dat roept bij hen soms de vraag op: wat doe ik voor mijzelf, mijn eigen toko en wat hoort binnen Xendens?", licht Margreet toe. Zowel binnen de afdeling alsook binnen Amsterdam UMC werd er weinig uitgewisseld over praktische zaken rondom valoriseren. Het was een langgekoesterde wens om dat te centraliseren en een algemene aanpak te ontwikkelen. "Precies zoals Xendens voorstaat."

Xendens is van iedereen
En er liggen mooie kansen in het verschiet, ziet Mariëtte. "Vijf jaar geleden gingen VUmc en het AMC samen. Daarmee zijn er in potentie nog zoveel meer mensen te bereiken die kunnen profiteren van de ervaring en kennis die wij hebben." Het afdelingshoofd hoopt dat via Xendens er kruisbestuiving met veel meer afdelingen kan plaatsvinden. "Xendens is een mooie impuls. Maar het heeft tijd nodig. Ik verwacht dat men ons met een paar jaar nog beter weet te vinden." Wat betreft die zichtbaarheid: daar heeft iedereen een rol in, stelt Margreet. "Xendens is niet Mariëtte of ik. Maar dat zijn wij allemaal, met alles wat we voorbrengen. Daar kunnen we ons als afdeling nog wel meer bewust van worden."

Vouchers als incentive
Als incentive daarvoor gaf Xendens afgelopen zomer een zevental vouchers uit met een maximale waarde van 7.500 euro per stuk. Te besteden aan het vertalen van een product of dienst zodat deze ook voor een andere doelgroep of context gebruikt kunnen worden. Mariëtte: "Met die vouchers willen we medewerkers van ERH stimuleren dat extra stapje te doen om hun product of dienst in de etalage van Xendens te zetten. De eerste vouchers worden nu verzilverd en we maken ons op voor een tweede ronde."
Zorgt dat ervoor dat alle collega's binnen ERH actief zullen worden op het gebied van valoriseren? Mariëtte noch Margreet heeft die illusie. Wel verwachten zij dat steeds meer medewerkers vanaf het begin van een onderzoeksproject nadenken over de vertaalslag om het product breder aan te bieden. "Altijd vanuit de gedachte dat anderen ook interesse kunnen hebben in jouw product. Het is als een vliegwiel; waar het een stopt kan het andere beginnen."

Blik op de toekomst
Is dat de stip op de horizon? Dat al het onderzoek gedaan binnen ERH vertaalbaar is voor een andere doelgroep? Wanneer is de missie van Xendens eigenlijk geslaagd? "Mijn droom voor de langere termijn is dat iedereen van ERH zich verbonden voelt met de visie van Xendens en van daaruit een bijdrage levert", zegt Margreet. "En dat externe partijen ons vaker weten te vinden. Én dat zij geloven dat samenwerken met ons niet alleen hun praktijk verbetert maar ook hen als organisatie verder brengt." Mariëtte gaat nog een stapje verder. Zij ziet cocreatie als methodologie graag meer geïntegreerd worden in de manier van onderzoek doen. "Als je de andere partij als gelijkwaardig ziet, heeft dat impact op de manier van onderzoek doen en onderwijs geven. Iedereen heeft de mond vol van samenwerken. Maar geef daar maar eens handen en voeten aan. Als door Xendens de eerste vonkjes van het cocreëren overslaan, zou dat heel mooi zijn."

De deur staat open
Zijn er volgens de twee kopvrouwen van Xendens dan al eerste tekenen van succes waarneembaar? Op sommige punten zeker, meent Margreet. Zo zijn er intern meer verbindingen ontstaan en is er meer uitwisseling. Ook is Xendens herkenbaar door een eigen logo, een website, een gemeenschappelijke digitale handtekening en een LinkedIn-pagina. Maar Xendens is écht succesvol als iedereen ook doordrongen is dat zij het Xendens-logo moeten gebruiken, vindt Mariëtte. Als mensen daarom gaan vragen, als Xendens in hun haarvaten zit. "Nu bevinden we ons nog te veel in een situatie waarin partijen binnenkomen via bepaalde namen in de organisatie. Ik zou graag zien dat ze via de deur van Xendens binnenkomen." Dat geldt overigens niet alleen voor partijen uit de praktijk, voegt Margreet tot besluit toe. "Als andere afdelingen binnen Amsterdam UMC bij ons komen kijken om te horen hoe we het hier doen, zou dat ook een succes zijn. Maar misschien nog wel belangrijker, het zou ook bijdragen aan het verder in beweging brengen van het vliegwiel dat Xendens is."